Okul Çağı Çocuklarının Beslenmesinde Nelere Dikkat Etmeliyiz ?

Okul çağı çocuklarının beslenmesinde, günümüzün önceliği, sağlıklı dengeli beslenme ve daha aktif hareketli bir yaşam biçimidir.

Erişkinlerin temel beslenme sorunlarının yansıması çocuklardada gözlenmektedir. Dünyanın her yerinde aynı işlenmiş besinleri (hamburger/kizarmiş patates/ gazoz içecek) tüketen, bağırsak mikrobiyotası giderek benzeşen, ekranların (TV/bilgisayar/telefon) karşısında saatlerini geçiren,hareketsiz bir yaşam süren bireyler.

Okul öncesi çocuğun beslenmesi

Okul çocukları ve ergenler, gitgide arkadaşlarından etkilenen, besin seçiminde daha bağımsız olan, evden dışarıda yemek içmekten hoşlanan bireyler haline gelir. Şekerli içecekler, ayaküstü beslenme biçimi ve işlenmiş besinlere eğilim nedeniyle bu dönemde beslenme hataları, bir alışkanlık haline gelme riski taşımaktadır.

Okul çağında beslenme

Okul çağı, hızlı öğrenme, bilgi ve beceri kazanma dönemidir. Bunun yani sıra etkileşime açık olan çocuk ve ergenler, beslenme ile ilgili olumlu ya da olumsuz alışkanlıkları bu yaşta edinmektedir. Bu nedenle çocukların ve ergenlerin beslenme ve fiziksel etkinlik alışkanlıklarına dikkat ve özen gösterilirse, daha sonraki yaşam dönemlerinde sağlık sorunlarının azaltılabileceği düşünülmektedir.

Okul çağı çocuğu beslenmesi, normal beslenme düzeninde alınan kalorinin yarısından fazlası karbonhidratlardan, % 10-15’i proteinlerden gelir. Besinlerle aldığımız enerjinin %30’u yağlardan gelmelidir. Yağlardan gelen enerjinin üçte biri doymuş yağlardan (tereyağı, hayvansal besinlerdeki yağlar), üçte biri tekli doymamış yağlardan (zeytinyağı, saf fındık yağ), üçte biri çoklu doymamış yağlardan (ayçiçek, soya, misır yağı) karşılanmalıdır.

İşlenmiş besinlerle ayak üstü beslenme biçiminde (“fastfood” biçimi beslenmede) alınan enerjinin yarısı yağlardan gelmekte, bunun büyük kısmi doymuş yağlardan oluşmaktadır. Bu durum, sürdürülebilir bir beslenme biçimi olamaz, çünkü şişmanlatıcıdır, damar sertliği, yüksek kan basıncı ve kanser oluşumu için risk yaratır.

Okul öncesi çocuğun beslenme alışkanlıkları

Okul çocuğu ve ergen taramalarında anemi %30, iyot eksikliği %30, diş çürüğü %40-80 oranında saptanmaktadır. İstenmeyen besinlerin eve sokulmaması, evde bulundurulmaması, ilk ve önemli bir adım olabilir. Tuzu azaltmak, gazlı içecekleri azaltmak, süt ve süt ürünlerini bulundurmak kemik sağlığı ve büyüme için olumludur.

Şeker tüketimi

Basit şekerler, sindirilmeden kana karışan üzüm şekeri, meyve şekeri, süt şekeridir, bunların tüketimini kısıtlı tutmak iyi olur. Nişasta, bitkilerin tanelerinde, tohumlarında ve yumrularında, selüloz ise çiğ ve kabuğu ile yenen meyve ve sebzeler ile kepekli tahıl ürünlerinde bulunmaktadır, bunları basit şekerlere tercih etmeliyiz.

Başka bir deyişle, çay şekeri, bal pekmez, reçel, marmelat, çikolata karamel, akide şekeri ölçülü tutulmalıdır. Çünkü daha çabuk acıktırırlar, kas glikojen depolarını daha az arttırabilirler, başlıca B1 vitamini olmak üzere daha az vitamin ve mineral içerirler, ağız sağlığını bozup diş çürümelerine neden olabilirler.

Tam tahıllı ekmek bulgur, baklagiller, işlenmemiş kuru yemişler, çiğ meyve sebze tercih edilmelidir. Posalı besinler uzun süreli tokluk sağlar, insülin direncini azaltır, kabızlığı önler kanser riskini azaltır, karaciğerde düşük yoğunluklu lipoprotein (LDL kolesterol) yapımın azaltır.

Okul çağındaki çocuğun beslenme menüsü

Kalori hesabından çok ne yediğine dikkat edilmelidir, çocuğun ne kadar yediğinden çok ne yediği önemlidir. Okul çocukları yarım yağlı süt, yoğurt ve peynir tüketmesi, doymuş yağ alımını önemli oranda azaltır. Dördüncü öğün, akşamüzeri verilirse akşam yemeği daha kontrollü olacaktır.

Bu amaçla sağlıklı çocuğun beslenmesi için sandviç ayran, kuru yemiş tercih edilebilir. Trans yağlar, sivi yağların yüksek sıcaklıkta kızartma amacıyla kullanılmasıyla kısmi hidrojenizasyon ile oluşmaktadır. “Fastfood” yapılan ortamlarda hazırlanan kızartmalar, cipsler krakerler, hazır kurabiye ve kekler bisküviler, tam yağlı süt ve süt ürünleri, koyun etinde trans yağlar bulunmaktadır.

Genellikle günlük alınan kalorinin 1/2’sinin karbonhidratlardan 1/3’ünün yağlardan karşılanması yağlardan gelen enerjinin de üçte birinin tekli doymamış yağlardan, üçte birinin çoklu doymamış yağlardan, üçte birinin de doymuş yağlardan gelmesi istenir. Atıştırmalarla, “fast food” beslenme biçimiyle günlük enerjinin yarısı yağlardan bunun da yarısı doymuş yağlardan gelmektedir. Bu nedenle damar sertliği, obezite ve kanser gelişimi için görece risklidir Aşırı miktarda (günde 330 mL’den fazla) meyve suyu içimi, cocuklarda büyüme gelişme geriliği veya boy kısalığı için bir etken sayılmaktadır.